Podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracowników - prawo czy obowiązek pracodawcy?

Jedną z podstawowych zasad prawa pracy jest obowiązek pracodawcy ułatwiania odnoszenia kwalifikacji zawodowych. W art. 17 k.p. wskazuje się, że pracodawca jest obowiązany ułatwiać pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych. Poprzez podnoszenie kwalifikacji zawodowych rozumie się zdobywanie lub uzupełnianie wiedzy i umiejętności przez pracownika, z inicjatywy pracodawcy lub za jego zgodą (art. 103¹ § 1 k.p.). Na obowiązek pracodawcy podnoszenia kwalifikacji zawodowych pracowników wskazuje również art. 94 pkt 6 k.p.

W orzecznictwie i doktrynie jednolicie uznaje się, że przepisy kodeksu pracy nie dają pracownikowi podstawy do występowania z roszczeniami z tego tytułu. Warto zwrócić uwagę na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 2005 r., II PZP 2/05, w której Sąd Najwyższy wywodzi, że cyt.:

Mimo imperatywnego sformułowania obowiązku ułatwiania pracownikom podnoszenia kwalifikacji zawodowych, pracodawca nie ma obowiązku stwarzania warunków do uzyskania określonych kwalifikacji, w tym obowiązku ponoszenia kosztów edukacji pracownika. Do pracodawcy należy "ułatwianie" podnoszenia kwalifikacji, przez co należy rozumieć nieodmawianie bez uzasadnionych przyczyn zgody na korzystanie z wybranej przez pracownika formy kształcenia oraz tworzenie pozytywnej atmosfery wobec uczących się pracowników. Pracodawca może wyrazić zgodę na kształcenie się pracownika (także w czasie pracy), jednak z żadnych przepisów nie wynika dla pracodawcy obowiązek ponoszenia w takiej sytuacji kosztów zdobywania przez pracownika wykształcenia.

Z tym poglądem należy się zgodzić, mając jednak na uwadze nakaz równego traktowania w zatrudnieniu, w tym w zakresie dostępu do szkoleń w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Za naruszające zasadę równego traktowania w zatrudnieniu należy uznać pomijanie przy typowaniu do udziału w szkoleniach podnoszących kwalifikacje zawodowe, chyba że pracodawca udowodni przed sądem że kierował się obiektywnymi powodami. W przeciwnym razie pracownikowi przysługuje roszczenie odszkodowawcze.